Bomen voor de kleine tuin: Cor van Gelderen presentatie 17 september 2022 - https://esveld.nl  Hieronder lijst met bomen door Cor behandeld en no. 1080 Blik op de Tuin naar aanleiding van deze lezing:

Bomen voor een ieniemienie landgoed

Gezien de zomer die achter ons ligt, is het goed om te weten hoe we het in onze eigen tuin dragelijk kunnen houden. Bomen kunnen daarbij helpen. De verdamping van bomen zorgt namelijk voor de verlaging van de luchttemperatuur en hun bladerdek voor schaduw; hoe meer bomen bij elkaar hoe groter het verkoelende effect. Omdat we niet allemaal over een landgoed beschikken, maar vaak tuinen van een wat kleiner formaat hebben, is het geruststellend om te weten, dat er ook voor kleine tuinen geschikte bomen zijn. Cor van Gelderen van Plantentuin Esveld uit Boskoop was daarom bij Groei & Bloei Westland op bezoek om juist over dié bomen iets te vertellen. Heel veel bekende en vooral minder bekende bomen passeerden de revue, maar ook bomen die door hun zeer langzame groei prima te gebruiken zijn. Een perfecte kleine boom met alle gewenste eigenschappen is er niet, maar in elk seizoen zijn er, aldus Cor, bomen die op een of andere manier opvallen. Denk daarbij aan bomen met bloesem in het voorjaar, zoals bij Prunus ‘Accolade’ en Malusfloribunda ‘Red Sentinel’. Maar ook bomen met een fraaie bast, zoals bij Acer griseum en Acer conspicium ‘Red Flamingo’, kunnen een aanwinst voor uw tuin zijn. Fraaie herfstkleuren doen het ook goed in de tuin, maar een soort als Cercis canadensis ‘Eternal Flame’, heeft naast jong rood blad in het voorjaar, blad dat later naar oranje en goudgeel verkleurt. Deze boom was trouwens in 2021 ‘Plant van het jaar’ op de Chelsea Flower Show in Londen.

Bomenlijst Cor van Gelderen

Bomen zijn essentieel in een tuin. Ook voor een kleine(re) tuin zijn geschikte bomen. Cor van Gelderen ging in zijn presentatie in op bomen die qua formaat prima in een kleine tuin passen. Er zijn trouwens ook genoeg bomen die door hun zeer langzame groei geschikt zijn.

Paradepaardjes van Plantentuin Esveld zijn de esdoorns, Acer, esdoorn. Zijn er in vele soorten, zoals  de streepjesbast-, drietand- slangehuid- papierbastesdoorns.

• A. carpinifolium; blad lijkt op haagbeuk
• A. rufinerve ‘Sunshine’ 7 tot 8 meter
• A. davidii ‘Pater David’ 10 – 15 meter, meerstammig
• A. davidii ‘Rosalie’ kleiner blad dan de soort, makkelijk een boompje van te maken 6 -8 meter
• Acer Morifolium, slangehuidesdoorn, drippoint blad, blad eindigt in een puntje, afwijkend van standaard handvormige esdoornblad (komt alleen voor in bepaald deel China waar veel regen valt) 5 meter
• A. griseum, papieresdoorn, zilverkleurig blad, prachtige stam, makkelijk en mooi, hybride na 10 jaar 6 meter, bladkleur is bronsgroen met rode toppen.
• A. buergerianum, drietand: kan veel verdragen; goed bij: droogte, halfschaduw, zeewind, kan zelfs in verharding; straten van Beijing staan er vol mee. Hoogte na 10 jaar 5 meter
• A. rubrum grote boom, maar mooi cultivars, zoals A. rubrum ‘Scanlon’, slankopgaande vorm na 10 jaar 10 meter. Alternatief A. rubrum ‘Bowhall’. Bloempjes zijn rood niet het blad. Bladkleur is groen.
• A. platanoides ‘Globosum’, bolvorm erg lelijk als bol
• A. palamatum ‘Phoenix’, langzaam groeiend, rode tak, geel blad, kan uitgroeien tot kleine boom slechts paar meter hoog.
• A. conspicium ‘Red Flamingo’, streepjesbast met rode wintertakken 2 tot 3 meter.
• A. palmatum ‘Atropurpureum’, Kan vanuit struik tot kleine boom groeien; uiteindelijke hoogte ca. 4 meter, op een plaats in de halfschaduw om blad tegen te felle zon te beschermen, prachtige bladverkleuring.

Bloesembomen, mooi om hun bloei

Sierkers, Prunus

• P. ‘Accolade’, vroegbloeiende Japanse sierkers met zachtroze bloemetjeswolk, rijkbloeiend, hoogte 5 meter na 10 jaar. Herfstkleur geel tot rood.
• P. ‘Collingwood Ingram’ vernoemd naar  de gelijknamige Engelse plantenverzamelaar en prunusexpert, ca. 5 meter, diep roze, volle zon, halfschaduw

• P. x yedoensis, prachtige bleekroze bloesem, middelgroot 6 tot 10 meter
• P. x yedoensis ‘Ivensii’, treurvorm van P. x yedoensis. hoogte na 10 jaar ca. 4 meter bloemkleur wit.
• Prunus serrulata, mooie bast, heeft mooie cultivars.
• Prunus serrulata ‘Kanzan’ een van meest toegepaste prunussen.
• P. serrulata ‘Shirotae’, dubbelbloemige sneeuwkers veel zuiverwitte bloemen, na 10 jaar 5 meter
• P. serrulata ‘Hokusai’ hoogte na 10 jaar 5 meter, niet windgevoelig.
• P.maackii, mooie stam, 8 – 12 meter met witte geurende bloemen. Herfstkleur geel, rood.
• P. ceracifera ‘Nigra’, saaie boom, geen mooie vorm, veel waterlot,  donkere wat saaie kleur.
• P. ‘Kursar’, kleinbloemige sierkers een van de vroegste bloeiers na 10 jaar ca. 3 meter. Zeer winterhard.

Sierappel, Malus

• M. floribunda ‘Red Sentinel vormt klein boomje van ca 4 meter na 10 jaar., bloeikleur wit met roze, lange bloeitijd.  Helderrode sierappeltjes, eetbaar.
• M. ‘Golden Hornet’,  wat grotere gele sierappeltjes dan Red Sentinel, bloeit roze. Na 10 jaar 5 meter. vruchten eetbaar.
• M. ‘Evereste’, rijkbloeiend, appeltjes rood, hoogte na 10 jaar 6 meter. zeer winterhard, bloemkleur wit.
• M. transistoria flinke struik tot kleine boom 6 – 8 meter. vruchtjes oranje/geel.

Magnolia, beverboom – struik tot boom korte maar prachtige bloei, daarom imagoprobleem. Er is echter een Japans gezegde, dat luidt: iets is mooi, omdat het kort duurt! Magnolia is er in veel soorten en maten.

• Magnolia soulangeana, de populairste onder de Magnolia. Grote wit met roze opstaande bloemen. Na 10 jaar 4 meter. zeer winterhard.
• Magnolia ‘Limelight’ bloeit met grote lichtgele opstaande bloemen. Na 10 jaar ongeveer 5 meter. Bloei voordat blad uitloopt.
• Magnolia sieboldii geurende witte klokbloemen met opvallende donkere meeldraden. Bloeit juni/juli, 4 meter na 10 jaar.

Cornus, kornoelje van struik tot kleine boom; botanisch geen onderscheid tussen struik en boom. In een bos verliest een plant zijn onderste takken; solitair struikvormig.

• Cornus florida, Amerikaansekornoelje Hoogte 4 meter na 10 jaar.
• Cornus florida ‘Cherokee Chief’, moet licht hebben, vanuit struikvorm tot meerstammige boom, hoogte 3 meter. Rozerode bloemen. Herfstkleur rood, purper.
• Cornus ‘Cherokee Princess’ veelbloemige kornoelje, hoogte 2.5 meter na 10 jaar
• Cornus ‘Ormonde’  boomachtige kornoelje met mooie herfstkleur, na 10 jaar 4 meter.
• Cornus controversa ‘Variegata’ etagevormende struik, na 10 jaar 4 meter, reuzenkornoelje, bont blad.
• Cornus kousa na 10 jaar 2,5 meter, witte bloemkleur, opvallende vruchten
• Cornus kousa ‘China Girl’ slank opgaande struik rijkbloeiend hoogte na 10 jaar is 3 meter.

• Cornus kousa ‘Grossblumig Spaet’, veel en grote vruchten, bloemkleur wit, opvallende vruchten in de herfst, vruchten zijn eetbaar: jam, ook op sterke drank te zetten.

Herfst

Herfstkleuren bij bomen zijn deels genetisch door de aanwezige pigmenten in het blad; deels is verkleuring ook afhankelijk van de omstandigheden zoals de grondsoort, de standplaats, de afstand tot de zee en het klimaat. De verkleuring kan in een landklimaat anders zijn dan dezelfde boom in een zeeklimaat.

Diverse bomen met herfsttooi

• Cercidiphyllum japonicum, kleine boom voor vochtige standplaats, hoogte na 10 jaar is 6 meter, ruikt naar koekjes als je op het blad loopt. Ook in hangende vorm.
• Cercidiphyllum japonicum ‘Pendulum’.  Tussen 6 en 8 meter hoog.
• Sorbus hupehensis ’Rosea’ Chinese lijsterbes, bessen blijven lang aan de plant. Na 10 jaar 6 meter, beskleur is roze. Heel mooi!
• Sorbus forrestii, zeldzame lijsterbes met overvloedige witte bessen, blijven lang aan boom door kleur. Hoogte na 10 jaar 4 meter, bessen september, oktober. Genoemd naar Schot George Forrest, botanicus, verzameld meer dan 10.000 soorten, met name in China.
• Sorbus commixta, Japanselijsterbes, prachtige herfstkleur, na 10 jaar 6 meter. Vruchtkleur is helder oranje.
• Cotinus coggygria, pruikenboom met bijzondere herfstkleur na 10 jaar 2,5 meter.
• Cotinus obovatus, grootbladige pruikenboom met prachtige herfstverkleuring. Hoogte 4 meter na 10 jaar.
• Ginkgo biloba, Japanse waaierboom Na 10 jaar 4 meter. Herfstkleur geel
• Ginkgo biloba ‘Troll’ Dwergvorm van Ginkgo, 1 meter na 10 jaar.
• Ginkgo biloba ‘Mariken’, ook dwergvorm, vaak als boompje.
• Ginkgo biloba ‘Pendula’ treurvorm Gingko zeer trage groeier, na 10 jaar 2 meter.
• Tilia henryana , gewimperdelinde, kroningsboom, na 10 jaar 5 meer.  laat bloeiend, goed voor imkers
• Carpinus japonicum, haagbeuk, goed te snoeien
• Nyssa sylvatica, zwarte tupeloboom, na 10 jaar 5 meter meerstammige boom/struik met fraaie herfstkleuren.
• Liquidambar styraciflua ‘Thea’, klein blijvende amberboom met zeer fraaie herfstkleur, hoogte na 10 jaar 5 meter. veel kleiner dan de soort.

Wintergroen

• Arbutus andrachne, Griekse aardbeiboom, groenblijvend na 10 jaar 5 meter, bloemkleur wit
• Ligustrum lucidum ‘Tricolor’ wintergroene struik met witte seringbloemen ook kleine boom 1 tot 1,5 meter
• Ilex  x koehneana ‘Chesnut Leaf’,  grootbladige hulst groeit tot kleine boom; hoogte na 10 jaar 5 meter. Beskleur oranjerood.
• Quercus ilex, steeneik,wordt groot. Na 10 jaar 5 meter.
• Pieris japonica kan uitgroeien tot klein boompje van ca. 2 – 2.50 meter.

Wintersilhouet

• Aesculus hippocastanum ‘Montrosa’ bijzondere dwergkastanje De hoogte is na 10 jaar ongeveer 75 cm – 100 cm. Groeit als een struikvorm, decoratief in winter door de bijzondere bandvorming.

Mooie stammen

• Betula lenta, suikerberk, redelijk klimaatbestendig, hoogte na 10 jaar 7 meter.
• Betula albosinensis ‘Kenneth Ashburner’ Chinese berk  met fraaie stam, na 10 jaar 6 meter
• Betula pendula  ruwe berkna 10 jaar 8 meter
• Betula utilis ‘Prattii’ Chinese berk met opmerkelijke chocoladebruine stamkleur. Hoogte na 10 jaar 7 meter;
• Betula ultilis ‘Graywood Ghost, Chinese berk met opvallende witte stam, hoogte na 10 jaar 6 meter
• Clethra barbinervis  Japanse Clethra,groeit langzaam met opvallende oranjegele herfstkleur, prachtig gevlekte stam en fraaie herfstkleur voor zure grond. Hoogte na 10 jaar is 2 meter.
• Stewartia pseudocamellia, schijncamelia na 10 jaar 4 meter met mooi gevlekte stam.
• Stewartia monadelpha kleinbladige Stewartia, hoogte 4 meter na 10 jaar, matig winterhard, rode herfstkleur.

Snoeien / knotten
Kandelaberen, bomen plat vlak tegen een muur, gebruik warme soorten zoals Pyrus.

• Salix alba ‘Chermesina’, knotwilg
• Catalpa bignonioides, bolcatalpa, niet aan te raden kort in het blad, stomste boompje dat er is, hoewel het heel veel geplant wordt.
• Acer platanoides als dakplataan is dom idee en af te raden, geeft veel allergie door haren op takken beter kiezen voor moerbei (Morus alba ‘Macrophylla’). Moerbei zonder vruchten: Morus alba ‘Fruitless’
• Leilindes, haag op pootjes is mooi bij boerderijen, maar niet midden in een tuin.

Smalle opgaande boomvormen (zuilvormig)

• Pyrus hilleri ‘Spire’ kleinbloemige opgaande groeivorm, na 10 jaar 5 meter. lichtroze.
• Betula pendula 'Youngii'  Prieelberk zonder doorgaande stam. Hoogte na 10 jaar 2,5 meter.
• Pyrus salicifolia ‘Pendula’, wilgbladige peer. Na 10 jaar 4 meter. Prima voor kleinere tuin.
• Populus tremula ‘Erecta’ zuilvormige ratelpopulier, na 10 jaar 7,5 meter.
• Fagus sylvatica ‘ Dawyck’, zuilvormige beuk na 10 jaar 5 meter
• Cercis canadensis ‘Forest Pansy’ roodbladige Amerikaanse judasboom, hoogte na 10 jaar 3 meter eigenlijk bladheester
• Cercis canadensis ‘Eternal Flame’, plant van het jaar op Chelsea Flower Show in 2021 door unieke bladkleur. Amerikaanse judasboom heeft jong rood blad dat later verkleurt naar oranje en goudgeel. Wordt kleine boom ca. 3 -4 meter.
• Cercis gigantea grootbladige judasboom na 10 jaar 5 meter. bloemkleur roze.
• Styrax japonicus ‘Peter Pan’ na 10 jaar 3 meter, heeft rode bloemhoofdjes i.t.t. de soort (wit)
• Styrax japonicus ‘Pink Chimes’ Na 10 jaar 2,5 meter, bloemkleur roze.
• Lindera obtusifolia klein boompje met veel herfstspektakel, hoogte 3 meter na 10 jaar.
   

Mooie bomen:

• Koelreuteria paniculata, gele zeepboom met grote gele pluimen goed bij droogte, klimaatbestendig met bruine vruchtjes; hoogte 3 tot 4 meter
• Koelreuteria paniculata ‘Coral Sun’ met fraai koraalroze blad in het voorjaar, hoogte 4 meter na 10 jaar.
• Albizia julibrissin ‘Rosea’, Persische slaapboom, zomerbloeiend boompje na 10 jaar 3 meter met roze bloemkleur is winterharder dan soort.
• Davidia involcrata, vaantjesboom, na 10 jaar 5 meer, zakdoekjesboom met grote witte schijnbloemen
• Robinia pseudoacacia ‘Frisia’ geelbladige acacia, hoogte na 10 jaar is 8 meter, valse acacia
• Heptacodium miconioides, zevenzonenboom  kleine boom met vaasvormige kroon, tot ca.7 meter.
• Lagestroemeria indica ‘Blush’, diverse cultivars, boompje in ontwikkeling. Na 10 jaar 2 meter.

Meer Informatie Plantentuin Esveld – Kwekerij en tuincentrum in Boskoop op website

Aad van Uffelen

Anneke Duyvesteijn